Zachodnie zapiski podają, ż w XVI wieku Guarani zamieszkiwali brzegi rzek Parany, Urugwaj i Paragwaj oraz wyspy w delcie rzeki Rio de la Plata z tego względu, że dżungla była tam rzadsza, zatem życie łatwiejsze. Kontakt pomiędzy różnymi plemionami tworzył cały ich wszechświat podtrzymywany przez system aliansów zmieniających się wg potrzeb. Można powiedzieć, że wszelkie porozumienia pieczętowane były małżeństwem między dziećmi kacyków, zamieniając rodzinne związki w sieć wzajemnych powiązań. Było to niezwykle istotne, ponieważ podstawą życia społecznego Guarani była rodzina. Ich członkowie żyli w jednokondygnacyjnych domach o długości 50 m zwanych maloca albo tapy-guazu. W każdym znajdowało się od 20 do 60 palenisk wokół których zbierali się domownicy. Każda rodzina w takim domu wyznaczała sobie specjalne miejsce odgrodzone drewnianymi filarami, które jednocześnie podtrzymywały dach. Były one tym, czym filar podtrzymujący niebo w wierzeniach Guarani.

Wg tych wierzeń, ich bóg stwórca, Ñande, zbudował ziemię na belce:”i przyniósł wieczny kij w kształcie krzyża, umieścił go przodem na wschód, stanął na nim i narodziła się ziemia. Ten kij stał się tym, który wspiera ziemię. Jeżeli się go usunie, Ziemia runie”(Silvina Hegui, „Misiones[…]”).

Na podłodze domostwa leżały liście palmowe i kora drzew. Nie było tam żadnych mebli, poza hamakami do spania. Każda wioska (tekoa) miała kilka malocas, a wszystkie były skierowane ku centralnemu placowi w kształcie kwadratu. Całość była na zewnątrz otoczona drewnianą palisadą w razie ataku innych Guarani. Wioskę zamieszkiwało średnio 1000 osób.

Liderem politycznym każdej wioski był kacyk albo tuvichá, pozycja dziedziczna utworzona przez dobrego wojownika i elokwentnego mówcę. Dobry przywódca musiał być hojny w rozdzielaniu kobiet i jedzenia. Jako jedyny miał prawo do posiadania wielu żon; mógł ich mieć nawet 20 a że rodzinne więzy były również politycznymi, poprzez żony otrzymywał siłę i wsparcie od reszty grupy. Reszta mężczyzn musiała zadowolić się monogamią. Guarani zezwalali na separację małżonków poprzez prawna instytucję zwaną „odrzuceniem”. Natomiast społeczeństwo Guarani potępiało niewierność zwłaszcza ze strony kobiet. Jak pisze SIlvina Hegui „istniało przeświadczenie, że w tajemniczej dżungli najbardziej ulubionym pożywieniem jaguarów były dzieci samotnych lub cudzołożnych kobiet”.

Migracje wśród Guarani były czymś naturalnym. Ziemia uprawiana w sposób rotacyjny skutkowała potrzebą przemieszczania się co 5-6 lat. Proces rozpoczynał szaman, który współzawodnicząc o władzę z kacykiem twierdził, że miał sen o idealnym lądzie, do którego trzeba się udać. Wyjazd w poszukiwaniu tego lądu, gdzie nie było zła, miał miejsce krótko po takim objawieniu. Całe rodziny zaczynały przeprawiać się przez rzeki, czasami suche, czasami wartko płynące. Marsz trwał tak długo, dopóki nie rozległ się głos trąbki wykonanej z bambusa zwanego tacuara. Jej dźwięk oznaczał, ze osiągnięto cel podróży. Mężczyźni przystępowali do powalania drzew i palenia traw przez co ziemia stawała się gotowa do uprawy kukurydzy, manioku i roślin strączkowych (fasola). Warzywa te stanowiły podstawę diety Guarani wraz z rybami oraz mięsem dzikich zwierząt, na które mężczyźni mieli obowiązek polować.

Zasiewy również stanowiły fundamentalny rytuał dla społeczności Guarani. Pierwszy siew był zawsze wyjątkowy. Śpiewy do rytmu maraca zachęcały tancerzy. Ukrywali oni swoje twarze za drewnianymi maskami wyobrażającymi ich zmarłych przodków. Poprzez taniec prosili o błogosławieństwo dla ziemi, aby była płodna i dawała dobre plony. Kiedy ceremonia dobiegła końca, można było zacząć siać. Kobiety były odpowiedzialne za robienie w ziemi za pomocą drewnianych lub kamiennych kijów płytkich otworów, do których wrzucano po jednym ziarenku kukurydzy lub wtykano gałązkę manioku.

Kukurydzę spożywano gotowaną, pieczoną, opiekaną lub robiono z niej mąkę. Co do manioku, to był on pieczony albo przeznaczony na mąkę. Menu Guarani zawierało również papaję, orzeszki ziemne, banany i słodkie ziemniaki. Najmłodsi członkowie plemienia byli odpowiedzialni za warzenie napoju zwanego chicha czyli sfermentowanego alkoholu robionego z przeżutych kawałków kukurydzy i manioku. Jednak typowym alkoholem był ten wyrabiany z liści caá, rośliny naturalnie rosnącej w dżungli. Napój wyrabiano albo przeżuwając liście celem uzyskania większej mocy albo macerowano w zimnej wodzie w małej dyni i potem pito otrzymany alkohol używając cienkiej trzciny zwanej aacuara. To było to, co dzisiaj znane jest pod nazwa tereré a jest rodzajem herbaty, maté tea, ale zimnej wciąż pitej w północnej Argentynie i państwach ościennych. W ten sam sposób pije się Yerba Mate. Guarani zbierali listki mate z dzikich drzew rosnących w dżungli od lutego do maja. Po zebraniu liści suszyli je, mielili i mogli spożywać przez cały rok.

Pisząc o jadłospisie Guarani nie można pominąć faktu, że czasami w ich menu znalazła się ludzina. Niemniej jednak nie każdy zasługiwał na bycie zjedzonym. „Danie” ograniczało się do wojowników wziętych w niewolę. Jedząc ich mięso, Guarani wierzyli, że pozyskują jego siłę i męstwo. Z tego też powodu mniej odważnym pozwalano żyć. Jak pisze Philip Caraman w „Utraconym raju”, zanim wojownik został zabity, był traktowany hojnie i dostawał nawet żonę. Jak tylko ceremonia zabicia się skończyła, mali chłopcy umaczali swoje ręce we krwi zabitego jednocześnie będąc instruowanymi n/t obowiązków, jakie spoczywają na wojowniku. Ciało serwowano w postaci placków a każdy uczestnik ceremonii przyjmował nowe imię.

Mężczyźni i kobiety spędzali swoje dni na konkretnych obowiązkach. Kobiety prowadziły dom, wychowywały dzieci, liśćmi palm zamiatały podłogi, obsiewały ziemię. Ponadto zajmowały się wyrabianiem plecionych koszy, które były wykonane w sposób perfekcyjny, o czym wspominają zapiski chociażby misjonarzy, np. Feliksa de Azara z XVIII wieku. Kobiety były też dobrymi garncarzami. Wytwarzały kubki, garnki i talerze jako przedmioty codziennego użytku oraz bardziej skomplikowane elementy do rytuałów pogrzebowych. Przędły bawełnę oraz tkały hamaki, w których spali członkowie ich rodzin. Wytwarzały również na krosnach tkaniny i robiły z nich ubrania, choć większość Guarani chodziła nago. kobiety wytwarzały też rodzaj opasek, apisaramá, które umieszczały na czole przekręcając je do tyłu z przeznaczeniem do noszenia dzieci lub ciężkich przedmiotów.

Najbardziej znanym ubiorem w północnych rejonach, gdzie było zimniej było poncho lub varijú robione z bawełny pofarbowanej na różne kolory. Jednak najbardziej okazałymi ubiorami, co jest oczywiste, były te przeznaczone do użycia w trakcie ceremonii. Zachwycały kolorami i oryginalnością. W czasie swoich rytuałów członkowie plemion Guarani nosili napierśniki, płaszcze i branzolety ozdobione piórami papug, tukanów i innych ptaków. Najbardziej jaskrawe i kolorowe pióra były przeznaczone dla szamanów. Głowy uczestników zdobiły przepiękne pióropusze.

Mężczyźni brali udział w wojnach z innymi plemionami (Guarani oznacza wojownika, ale byli raczej pokojowo nastawionym plemieniem), polowali na jelenie, niedźwiedzie, tapiry i inne zwierzęta. Gdy upolowali tapira, świętowała cała wioska. Tańce i śpiewy oznaczały, że jedzenia wystarczy na kilka dni. Mężczyźni byli również odpowiedzialni za budowę canoe. Za materiał służyło drewno, istniało też wiele modeli, ale najciekawsze jest to, że canoe przeznaczone do nawigacji po ogromnych rzekach posiadały żagiel.

Guarani wolne chwile spędzali siedząc pod drzewami w gorące popołudnia lub wokół ogniska nocą. Opowiadali wtedy historie i zapamiętane legendy przekazywane przez pokolenia (najczęściej o Lądzie bez Zła, którego mieszkańcy przywiązani są do zielonej dżungli).

Guarani byli ludźmi mniej niż średniego wzrostu- 1.50 m, silnej budowy a mężczyźni nosili ozdobę, która przechodziła przez dolną wargę i wskazywała na dorosłość i męskość. Maski z piór, naszyjniki z kości, szpony, zęby zwierząt oraz pozyskiwane z natury pigmenty były typowymi ornamentami. Jako środek na ugryzienia komarów lub nawet węży używali maści zrobionej z owocu zwanego urucú, za co odpowiadały kobiety. Zresztą Guarani doskonale znali właściwości roślin rosnących w dżungli.

Inicjacja w dorosłość u Guarani przebiegała w następujący sposób. Gdy chłopiec zbliżał się do 12 lat a u dziewczynki pojawiał się okres, wtedy uznawano ich za dorosłych. Zaczynał się rytuał inicjacyjny. Chłopcu przekłuwano dolną wargę celem umieszczenia w niej tambety. Aby zmniejszyć ból , chłopcom podawano rodzaj alkoholu zwany ka`u`y. Po tym rozpoczynało się świętowanie, w którym udział brali wszyscy mieszkańcy. W inicjacji czasami brało udział kilku chłopców. Zupełnie inaczej rzecz się miała w przypadku dziewcząt, bowiem ich rytuał inicjacyjny należał do stricte indywidualnych. Dopóki trwała pierwsza miesiączka nikt nie mógł dotknąć dziewczynki. Co więcej, wielu dziewczętom nie pozwalało się zejść z hamaku aby kontakt z ziemią nie skaził ich. W tym czasie również wyjaśniano dziewczynkom, jakie obowiązki i rytuały będą wyznaczały ich nowe życie jako kobiet. Ponadto zakładały one sznurki przeplatanej bawełny wokół ramion i talii i nosiły je aż do zamążpójścia. Po czasie odosobnienia nadchodził czas celebracji, która oznaczała, że dziewczyna weszła w dorosłe życie i może wyjść za mąż.

Zamążpójście następowało bardzo szybko. Ślub był prostą sprawą. Panna młoda miała na głowie girlandę i trzymałą trzcinę tacuara , która oznaczała jej żeńską kondycję. Pan młody też nosił ozdoby- branzolety z piór na rękach i nogach. Stary mężczyzna podawał młodym do wypicia ka`u`y wymieszanym z miodem, którym potem dzielono się z resztą uczestników. Jak pisał pewien jezuita, po tym jak młodzi dostali maté w dyni do wypicia, którą potem wrzucili do wspólnie wykopanego dołu, stawali się małżeństwem. Nadmienić należy, że Europejczycy uznawali kobiety Guarani za piękne.

Wpis nie wyczerpuje tematu codziennego życia Guarani, ale w taki świat przyszło wejść jezuitom, którzy urzeczywistnili istniejące w wierzeniach i legendach Guarani „Miejsce bez Zła”, gdzie jest szczęście i dobroć. Być może redukcje przebiły nawet wyobrażenia Guarani o życiu bez zła.

 

Kobieta Guarani, Albert Eckhout

Hans Staden, Kanibalizm

---

tagi: guarani 

	Matka-Scypiona
	1 czerwca 2023 21:46

38     1472    10 zaloguj sie by polubić